Theo chính sử nhà Nguyễn, đã có ba lần triều đình lần tìm thấy hầm chứa kho báu được chôn thời vua Minh Mạng. Vì sao ông vua thứ hai của nhà Nguyễn lại chôn một khối lượng của cải khổng lồ như vậy?
Minh Mạng (1791–1841) là vị hoàng đế thứ hai của triều Nguyễn, trị vì từ năm 1820 đến khi ông qua đời. Về cuộc đời và sự nghiệp của vua Minh Mạng, ít ai biết đến câu chuyện về các hầm chứa kho báu vị vua này đã chôn ở Đại Nội Huế khi còn ở ngôi. Ảnh: Ngọ Môn, cửa chính của Đại Nội Huế.
Theo “Đại Nam thực lục” (Quốc sử quán triều Nguyễn), có ba hầm chứa bạc vô cùng giá trị của vua Minh Mạng đã được tìm thấy ở Đại Nội Huế dưới thời các vua Thành Thái và Duy Tân. Ảnh: Cầu Trung Đạo phía sau Ngọ Môn.
Chuyện bắt đầu vào năm Thành Thái thứ 11 (1899), khi Khâm sứ đại thần Boulloche nhận được tin báo của Hoằng Trị quận vương Hồng Tố nói đời Vua Minh Mạng và Thiệu Trị có chôn nhiều bạc trong Đại Nội. Boulloche đã xúc tiến việc tìm nơi chứa bạc này. Ảnh: Điện Thái Hòa, cung điện trung tâm của Đại Nội.
Theo các thông tin thu thập được, ông quan người Pháp đã phái Quan hội đồng và phát 100 phu khỏe đào bới và đã tìm thấy một hầm chứa hàng vạn nén bạc. Ảnh: Ngai vàng của các vua nhà Nguyễn trong điện Thái Hòa.
Bạc được giữ ở đây là bạc ba vết, loại bạc chuẩn của triều Nguyễn, trên thường có 3 cụm chữ triện đóng riêng rời. Boulloche trích 30.000 nén để Thượng thư Bộ Hộ Trương Như Cương, Hội biện Đô Ty chở ra Ngân hàng Hải Phòng đổi lấy tiền chi biện các việc công ích. Ảnh: Hiển Lâm Các, công trình cao nhất trong Đại Nội.
Về sau ông Khâm sứ đại thần nói với vua số bạc ấy trừ thuế, phí tổn đài tải quy ra tiền tổng cộng 460.350 đồng, được gửi vào Ngân hàng Thượng Hải. Ảnh: Cửu Đỉnh nhà Nguyễn phía sau Hiển Lâm Các.
Hầm bạc do Khâm sứ đại thần Boulloche tìm thấy không phải là hầm bạc đầu tiên. 6 năm sau, vào tháng 7/1915, dưới triều vua Duy Tân, hầm bạc thứ hai được phát hiện tình cờ trong quá trình đào đất sau cửa Tường Loan để sửa chữa ống nước trong khuôn viên Đại Nội. Ảnh: Thế Tổ Miếu, nơi thờ các vua Nguyễn trong Đại Nội.
Khi đó, Phủ Phụ chính cùng Khâm sứ đại thần Charles tới xem thấy đây là một hầm gạch, trong lộ ra hòm gỗ hai đầu đều có đai sắt mục đứt lộ ra các thỏi bạc. Ảnh: Hưng Tổ Miếu, nơi thờ song thân của vua Gia Long ở Đại Nội.
Khi đào lên kiểm biên có đến 60 hòm gỗ chứa đầy các thỏi bạc, 1 đồng tiền vàng và 1 đồng tiền đồng đỏ, 28 đồng tiền đồng và tấm bia đá khắc 16 chữ dịch nghĩa “Giáp Ngọ ngày tốt, mười vạn bạc ròng, lưu làm quốc dụng, ai dám riêng lòng”. Ảnh: Cung Diên Thọ ở Đại Nội Huế.
Hầm bạc thứ ba được tìm thấy sau đó một tháng, cũng tại khu vực cửa Tường Loan. Khi thi công sửa chữa miệng ống nước, lúc đào gạch lát nền, những người thợ đụng phải phiến đá, trên ấy có đồng tiền đồng lớn đã nghĩ ngay đó là hầm chôn bạc. Ảnh: Khương Ninh Các trong quần thể cung Diên Thọ.
Lần này đích thân Vua Duy Tân cùng Khâm sứ đại thần Charles tới xem việc khai quật. Quá trình đào tìm thấy 70 hòm chứa bạc, 1 đồng tiền đồng đỏ, 28 tiền đồng, bia đá khắc 16 chữ , nội dung “Minh Mạng Giáp Ngọ, cất bạc trăm ngàn, của nước không thiếu, chất chứa muôn vàng”. Ảnh: Cung Trường Sanh trong Đại Nội.
Như vậy theo chính sử nhà Nguyễn, đã có ba lần triều đình lần tìm thấy hầm bạc thời Vua Minh Mạng. Cả ba lần tìm “kho báu” đều có sự giám sát của quan Khâm sứ người Pháp, và số phận của chúng đều đã được người Pháp định đoạt. Ảnh: Trường Lang, hệ thống hành lang của Đại Nội.
Vì sao vua Minh Mạng lại cho chôn giấu một lượng bạc lớn như vậy? Theo một giả thuyết, việc chôn bạc được tiến hành khi Lê Văn Khôi dấy binh nổi dậy, chiếm nhiều tỉnh, khiến triều đình lo ngại. Sợ có ngày Kinh thanh lâm nguy, vua Minh Mạng đã cho chôn của cải để phòng xa… Ảnh: Lầu Tứ Phương Vô Sự, công trình cuối cùng trên trục Đại Nội.
