Trận Ngọc Hồi 1789 giữa đại quân của hoàng đế Quang Trung với quân Thanh là một trong những trận đánh quan trọng nhất lịch sử Việt Nam. Cùng khám phá trận đánh này qua mô hình lịch sử của Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam.
Trận Ngọc Hồi là trận tấn công then chốt của hướng chính binh Tây Sơn vào ngày 30/ 1/1789, do Hoàng đế Quang Trung chỉ huy trong cuộc chiến chống quân Thanh can thiệp ở phía Bắc Bộ.
Sau khi đồn Hà Hồi thất thủ 2 ngày trước, đồn Ngọc Hồi đã được tăng viện, với quân số lên đến 30.000 quân tinh nhuệ, hỏa lực mạnh. Ngoài lũy đất, đồn này còn có hàng rào chông sắt, địa lôi, là tiền đồn kiên cố, then chốt trong hệ thống phòng thủ bảo vệ Nam thành Thăng Long của quân Thanh.
Sáng 29/1 (mùng 4 Tết), vua Quang Trung dùng các toán quân nhỏ đánh khiêu khích ngoại vi Ngọc Hồi tạo sự căng thẳng cho quân Thanh và gây bất ngờ cho cánh quân đô đốc Long đánh đồn Đống Đa.
Mờ sáng 30/1 (mùng 5 Tết), quân Tây Sơn bắt đầu tấn công từ hướng Nam. Mở đầu, đội tượng binh gồm trên 100 voi chiến đánh tan phản kích của kị binh của đối phương.
Tiếp sau, đoàn bộ binh Tây Sơn gồm 600 quân cảm tử chia làm 20 toán, trang bị đoản đao, ván chắn bằng gỗ quấn rơm ướt che mình, tiến thành hàng ngang áp sát chiến luỹ.
Được mở đường, đại quân của hoàng đế Quang Trung tiến lên công đồn với khí thế ngút trời.
Nhiều loại hỏa khí tối tân của quân Tây Sơn như đại bác, hỏa hổ (ống phun lửa), hỏa cầu lưu hoàng (lựu đạn lửa) khiến kẻ thù thật sự khiếp đảm.
Trước sức tấn công của Tây Sơn, quân Thanh chống không nổi, chết và bị thương quá nửa. Đồn Ngọc Hồi bị chiếm giữ. Đề đốc Hứa Thế Hanh và tả dực Thượng Duy Thăng bị giết. Đám tàn quân bỏ chạy về Thăng Long, bị đạo quân của đô đốc Bảo phục kích tại đầm Mực, tiêu diệt toàn bộ.
Việc đồn Ngọc Hồi thất thủ đã mở toang cánh cửa chiến thắng. Quân Tây Sơn thừa thắng đánh chiếm đồn Văn Điển và tiến thẳng vào Thăng Long. Sầm Nghi Đống tuyệt vọng, thắt cổ tự tử.
Trận Ngọc Hồi là chiến thắng quân sự tiêu biểu, thể hiện tài năng cầm quân của hoàng đế Quang Trung. Trận này, quân Thanh có quân số đông hơn 2-3 lần (tùy theo các thống kê khác nhau), có cả ưu thế về địa hình (phòng thủ trong thành lũy), lại cộng thêm cả quân Lê Chiêu Thống hỗ trợ.
Nhưng bất chấp những khó khăn đó, vua Quang Trung đã hành quân thần tốc và đánh tan lực lượng quân Thanh và Lê Chiêu Thống, chiếm lại được kinh đô Thăng Long chỉ trong vòng 5 ngày.
Chiến thắng Ngọc Hồi đã giữ vững sự tồn tại của nước Việt trước họa xâm lược, chấm dứt kế hoạch xâm chiếm của nhà Thanh, đồng thời đánh dấu việc nhà Tây Sơn chính thức thay thế nhà Hậu Lê trong việc cai quản đất Bắc Hà và trong quan hệ với nhà Thanh.
