Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật là con thứ sáu của vua Trần Thái Tông. Sinh thời giới quý tộc triều Trần thường gọi ông là Đức ông Hoàng Sáu.
Trần Nhật Duật được phong tước Chiêu Văn Vương khi còn rất trẻ, một trong những tước vương trẻ nhất của vương triều Trần.
Từ thuở niên thiếu, Trần Nhật Duật đã nổi tiếng hiếu học và sớm bộc lộ thiên tài. Tài năng và những đóng góp to lớn của ông trải rộng trên nhiều lĩnh vực khác nhau.
Ông là một nghệ sĩ giỏi và say mê âm nhạc, sáng tác rất nhiều khúc nhạc, lời ca, điệu múa. Ở dinh ông không ngày nào không mở cuộc chèo hát hay bày trò chơi. Di sản hát nhà trò Văn Trinh được cho là gắn liền với tên tuổi ông.
Ông cũng có niềm say mê đặc biệt các ngôn ngữ nước ngoài. Ông biết tiếng Hoa, tiếng Chiêm Thành… đồng thời am hiểu biết sâu rộng về các nước láng giềng. Ông được cho là bậc thầy trong việc ngoại giao.
Đặc biệt, tài năng nổi bật nhất, cống hiến lớn nhất của ông thuộc lĩnh vực quân sự. Trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên Mông lần thứ hai (1285) và lần thứ ba (1288), ông thật sự là một danh tướng kiệt xuất lập được công lớn, đặc biệt là trận Hàm Tử Quan.
Được biết, khi cầm quân ông thường tỏ ra rất nhàn nhã, ra trận thong dong nhưng có cách đánh độc đáo với biệt tài trong việc dùng người. Giặc luôn nể phục và trân trọng tài năng quân sự của ông, đặc biệt là việc dùng các đạo binh dân tộc thiểu số trong hiệp đồng tác chiến hết sức hiệu quả.
Ông mất năm 1330, thọ 75 tuổi. Tên tuổi và sự nghiệp của ông gắn liền với giai đoạn vinh quang nhất của nhà Trần. Tài năng, đức độ, sự nghiêm minh ngay thẳng của ông góp một phần vào sự tồn tại và hưng thịnh của nước Đại Việt thời nhà Trần. (Ảnh: Đền thờ Trần Nhật Duật).
Đại Việt sử ký toàn thư viết: “Ông là bậc thân vương tôn quý làm quan bốn triều (Nhân Tông, Anh Tông, Minh Tông, Hiến Tông), ba lần coi giữ trấn lớn…”.
Ông được nhân dân nhiều vùng của đất nước lập đền, đình, miếu thờ; nhiều trường học mang tên Trần Nhật Duật.
