Vị vua ngồi ngai vàng ngắn nhất trong lịch sử Việt Nam là ai?
Lê Đại Hành có tên húy Lê Hoàn, là vị hoàng đế đầu tiên của nhà Tiền Lê, ông trị vì từ năm 980-1005. Ông là vị hoàng đế nằm trong danh sách 14 vị anh hùng dân tộc tiêu biểu nhất của Việt Nam thời phong kiến.
Trong lịch sử Việt Nam, Lê Hoàn không chỉ là một vị hoàng đế có những đóng góp lớn trong chống quân Tống phương Bắc, quân Chiêm phương Nam, giữ gìn và củng cố nền độc lập cho quốc gia mà còn có nhiều công lao trong sự nghiệp ngoại giao, xây dựng và kiến tạo đất nước Đại Cồ Việt. Lê Hoàn cũng là người tạo tiền đề, điều kiện để thời gian sau đó, Lý Công Uẩn có đủ khả năng dời đô từ Hoa Lư về Thăng Long năm 1010, mở ra một kỷ nguyên phát triển lâu dài của văn minh Thăng Long. Xung quanh vị hoàng đế này còn nhiều điều chưa được sáng tỏ như vấn đề thân thế, sự nghiệp và thụy hiệu.
Ảnh minh hoạ.
Cha mẹ qua đời sớm, Lê Hoàn được một vị quan là Lê Đột nhận về nuôi. Lớn lên ông đi theo Nam Việt vương Đinh Liễn và đã lập được nhiều chiến công. Đến năm 968, Đinh Bộ Lĩnh đánh dẹp xong loạn 12 sứ quân, thống nhất đất nước, lập nên nhà Đinh. Lê Hoàn có công lao trong cuộc đánh dẹp và được giao chức vụ Thập đạo tướng quân (tướng chỉ huy mười đạo quân), Điện tiền đô chỉ huy sứ – tức chức vụ tổng chỉ huy quân đội cả nước Đại Cồ Việt, trực tiếp chỉ huy đội quân cấm vệ của triều đình Hoa Lư. Lúc đó ông mới 27 tuổi.
Tháng 10/979, cha con Đinh Tiên Hoàng và Đinh Liễn bị sát hại, Vệ vương Đinh Toàn mới 6 tuổi lên ngôi. Thấy triều đình Hoa Lư rối ren, nhà Tống có ý định cho quân tiến vào đánh chiếm Đại Cồ Việt. Hoàng đế nhà Tống nhiều lần viết thư sang dụ và đe dọa triều Đinh bắt phải quy phục đầu hàng: Nếu quy phục thì ta tha cho, bằng trái lệnh thì ta quyết đánh… Trước tình hình đó, Thái hậu Dương Vân Nga cùng tướng Phạm Cự Lạng và các triều thần tôn Lê Hoàn lên ngôi, lập ra nhà tiền Lê trong lịch sử phong kiến Việt Nam.
Vua Lê Đại Hành có hơn 10 hoàng tử. Năm 1005, Lê Đại Hành qua đời, các hoàng tử đánh nhau tranh ngôi quyết liệt suốt 8 tháng, khiến đất nước rơi vào tình trạng vô chủ. Cuộc tranh chấp chính xảy ra giữa Thái tử Lê Long Việt và hoàng tử thứ hai Lê Ngân Tích, là người có thế lực nhất trong số các anh em còn lại. Tháng 10/1005, Lê Ngân Tích thua và bị giết chết. Lê Long Việt lên ngôi làm vua, niên hiệu là Lê Trung Tông. Nhưng ở ngôi chỉ được 3 ngày thì thành quả của Lê Trung Tông tan thành mây khói khi ông bị người em cùng mẹ là Lê Long Đĩnh cho người vào cung ám sát, thọ 22 tuổi.
Sách Đại Việt sử ký toàn thư đã chép: Đại Hành băng hà, Lê Trung Tông vâng di chiếu nối ngôi. Lê Long Đĩnh làm loạn, Lê Trung Tông vì anh em cùng mẹ không nỡ giết, tha cho. Sau Lê Long Đĩnh sai bọn trộm cướp đêm trèo tường vào cung giết Lê Trung Tông. Vua lên ngôi được 3 ngày thì bị Long Đĩnh giết. Bầy tôi đều chạy trốn, duy có Điện tiền quân là Lý Công Uẩn ôm xác mà khóc.
Theo các tài liệu lịch sử còn lưu lại đến ngày nay thì cái chết này còn nhiều bí ẩn, vì tại sao tất cả bầy tôi đều phải chạy trốn. Hành động của bọn thích khách là xông vào giết vua hay trộm trèo tường? Ai là người chỉ huy đội đặc nhiệm này? Tại sao chỉ còn một mình Lý Công Uẩn và khi đó ông đang là Tổng chỉ huy của cấm vệ quân? Và cho đến ngày nay, câu trả lời thỏa đáng cho những câu hỏi trên đây vẫn còn bỏ ngỏ.
Cái chết của vua Lê Trung Tông đã kết thúc cuộc tranh đoạt ngôi vua kéo dài nhiều năm sau khi Lê Đại Hành mất. Và nhà Tiền Lê cũng chỉ kéo dài được hơn 4 năm sau, với sự trị vì của vua Lê Long Đĩnh, sử cũ còn gọi là Lê Ngọa Triều. Theo sử gia Ngô Thì Sỹ, Lý Công Uẩn đã dùng thụy hiệu xấu để đặt cho Lê Long Đĩnh là Ngọa Triều hoàng đế, nghĩa là vị hoàng đế nằm để thiết triều, ám chỉ tin đồn ông bị trĩ, phải nằm mới được. Như vậy, nhà Tiền Lê chỉ tồn tại vỏn vẹn có 3 đời vua, với 29 năm. Trong đó có vua Lê Trung Tông chỉ ngồi trên ngai vàng được đúng 3 ngày và là vị vua có thời gian trị vì ngắn nhất trong lịch sử phong kiến ở nước ta.
Trong sách Đại Việt sử ký toàn thư, Lê Văn Hưu đã viết: Lê Ngọa Triều giết anh, tự lập làm vua; bạo ngược với dân chúng để thỏa lòng hung ác, đến nỗi mất nước mất ngôi, không phải là sự bất hạnh của nhà Lê, mà lỗi là ở Lê Đại Hành không sớm đặt Thái tử và do Lê Trung Tông không biết phòng giữ từ khi mới chớm nên đến nỗi thế. Thế mới hay rằng, không phải chỉ ở ngày xưa và cũng không phải chỉ với riêng việc quốc gia đại sự, mà ngay trong mỗi gia đình cũng vậy, một khi người cha không sáng suốt, huynh đệ không đồng thuận thì ắt mâu thuẫn sẽ phát sinh. Và từ thượng cổ tới nay, vì tiền tài và địa vị mà đã xảy ra biết bao cảnh huynh đệ tương tàn, nồi da nấu thịt. Và nhắc lại giai thoại trên đây là để hậu thế đừng ai bị cuốn vào cái vòng xoáy bất nhân thất đức ấy.
