1. Theo quan niệm dân gian, Thăng Long Tứ trấn là bốn ngôi đền thiêng trấn giữ các hướng Đông, Tây, Nam, Bắc của kinh thành Thăng Long xưa, tức thủ đô Hà Nội ngày nay.
Trong Thăng Long Tứ trấn, đền Bạch Mã tọa lạc ở nhà số 76 phố Hàng Buồm, quận Hoàn Kiếm, là ngôi đền trấn phía Đông trong Thăng Long Tứ trấn. Ngôi đền này thờ thần Long Đỗ, vị thần bảo hộ của kinh thành Thăng Long xưa, còn được dân gian gọi là thần Bạch Mã.
Đền Voi Phục nằm ở số 362 phố Kim Mã, cạnh công viên Thủ Lệ, thuộc quận Ba Đình, là ngôi đền trấn giữ hướng Tây trong Thăng Long Tứ trấn. Đền còn có tên là đền Linh Lang do vị thần được thờ ở đây là Linh Lang Đại Vương.
Đền Kim Liên nằm ở số 148 Kim Hoa, quận Đống Đa, là ngôi đền trấn giữ hướng Nam trong Thăng Long Tứ trấn. Vị thần được thờ ở đền là Cao Sơn Đại Vương, một vị thần trong Tam vị Tản Viên Sơn Thánh.
Đền Quán Thánh nằm bên bờ hồ Tây, cạnh ngã tư đường Thanh Niên – Quán Thánh, thuộc quận Ba Đình, là ngôi đền trấn giữ hướng Bắc trong Thăng Long Tứ trấn. Ngôi đền này thờ Huyền Thiên Trấn Vũ, một vị thần gắn với đạo Lão.
2. Thăng Long tứ quán gồm 4 quán thờ đạo Lão nổi tiếng nhất Kinh thành Thăng Long xưa, gồm quán Trấn Vũ, quán Huyền Thiên, quán Đồng Thiên và quán Đế Thích.
Trong Thăng Long tứ quán, quán Trấn Vũ chính là đền Quán Thánh, ngôi đền trấn Bắc trong Thăng Long tứ trấn đã được đề cập ở trên. Đây là địa điểm tâm tinh duy nhất có mặt trong cả hai bộ tứ huyền thoại của Hà Nội.
Quán Huyền Thiên trong Thăng Long tứ quán ngày nay là chùa Huyền Thiên, ở số 54 phố Hàng Khoai, quận Hoàn Kiếm. Quán Huyền Thiên được lập từ thời Lý và sớm nổi tiếng như một trung tâm tu học đạo Lão ở Việt Nam. Đến cuối thời Hậu Lê, quán chuyển thành chùa thờ Phật.
Quán Đồng Thiên trong Thăng Long tứ quán ngày nay là chùa Kim Cổ ở 73 phố Đường Thành, quận Hoàn Kiếm. Theo sử sách, quán được Nguyên Phi Ỷ Lan cho xây khi bà sống tại cung điện của mình ở thôn Kim Cổ thời nhà Lý. Quán Đồng Thiên đã chuyển thành chùa vào thời vua Tự Đức.
Quán Đế Thích trong Thăng Long tứ quán là chùa Vua, nằm cạnh khu “chợ giời” phường Phố Huế, quận Hai Bà Trưng. Quán xưa thờ Đế Thích, do một ông hoàng mê cờ tướng thời Hậu Lê lập vào thế kỷ 15 (dân gian coi Đế Thích là vua cờ tướng). Theo thời gian, quán cũng trở thành chùa.
Quốc Lê (Theo Kiến Thức)
