1. Trịnh Bồng từ chối việc làm vua bằng cách chạy vào rừng sâu
Trịnh Bồng ( 1740-1787 ) là vị chúa thứ 12, cũng là vị chúa cuối cùng trong các chúa Trịnh của lịch sử Việt Nam. Ông là con của Uy Nam Vương Trịnh Giang, anh họ của Tĩnh Đô Vương Trịnh Sâm và là bác họ của Đoan Nam Vương Trịnh Khải.
Cuộc sống trong phủ chúa Trịnh
Năm 1780, Trịnh Khải âm mưu dấy loạn để giành quyền lực và bị Trịnh Sâm phế làm con út, không cho kế nghiệp. Đến khi Trịnh Sâm qua đời, Trịnh Cán lên ngôi chúa nhưng lại không được lòng các quan văn võ trong triều.
Không lâu sau, lực lượng kiêu binh đã nổi loạn lật đổ Trịnh Cán và rước Trịnh Bồng lên làm chúa. Tuy nhiên, Trịnh Bồng một mực từ chối và nghĩ ra đủ cách để bỏ trốn. Thấy vậy, kiêu binh đành phải lập Trịnh Khải làm chúa.
Trong thời gian trốn chạy, ban đầu Trịnh Bồng sống ở ven biển, sau mới cạo đầu đi tu, tự xưng là Hải Đạt thiền sư, đi khắp vùng Lạng Sơn, Cao Bằng. Đến khi Trịnh Khải chết trong tay quân Tây Sơn, phe cánh họ Trịnh lại tìm kiếm Trịnh Bồng để dựng làm chúa.
Khi người của triều đình tìm gặp, Trịnh Bồng phủ nhận việc là con cháu họ Trịnh nhưng vẫn bị phát hiện. Trước tình thế này, ông nhất định từ chối về làm vua và tìm cách trốn biệt vào rừng sâu. Cuối cùng, Trịnh Bồng chết mất tăm mất tích mà không ai hay.
2. Hiệp Hòa và ngôi báu “từ trên trời rơi xuống”
Vua Hiệp Hòa (1847 – 1883) tên thật là Nguyễn Phúc Hồng Dật, là con út trong số 29 người con của vua Thiệu Trị. Theo ghi chép của lịch sử, ông trở thành vua trong một hoàn cảnh khá đặc biệt và phải bỏ mạng sau 4 tháng cầm quyền.
Tháng 10/1883, vua Tự Đức qua đời, Hoàng tử trưởng Dục Đức (con nuôi) lên nối ngôi dựa theo di chiếu. Tuy nhiên, sau 3 ngày lên ngôi Dục Đức đã bị hai Phụ chính Đại thần là Tôn Thất Thuyết và Nguyễn Văn Tường bức chết. Thậm chí, chúng còn bắt ép Hoàng thái hậu Từ Dũ (mẹ vua Tự Đức) đưa Hồng Dật lên làm vua để dễ bề nắm binh quyền.
Khi đó, Hồng Dật đã 36 tuổi và đang sinh sống tại xóm nghèo ở Kim Long. Nhìn thấy rất đông binh lính kéo, ông tỏ ra vô cùng hoang mang và sợ hãi. Biết được tin sắp bị đưa về cung làm vua, Hồng Dật khóc rống lên, cố hết sức thoái thác.
Trước tình thế trên, đình thần phải đến tận nơi năn nỉ nhưng Hồng Dật vẫn một mực từ chối. Cuối cùng, binh lính phải dùng đến vũ lực để đưa ông vào kinh thành. Ngày 30/7/1883, Hồng Dật lên ngôi vua, lấy niên hiệu là Hiệp Hòa. Trong thời gian làm vua bất đắc dĩ, ông tỏ ra nhu nhược và sẵn sàng thỏa hiệp với thực dân Pháp.
Sau 4 tháng lên ngôi vua, Hiệp Hòa viết chiếu xin thôi làm vua. Các quan Phụ chính đại thần có tư tưởng cấp tiến vốn không ưa Hiệp Hòa nên giả vờ đồng ý, cho khiêng võng ra ngoài thành rồi buộc ông uống thuốc độc mà chết.
3. Hoàng tử Linh Lang từ chối ngôi vua
Linh Lang (1064) tên gọi khác là Hoằng Chân, là con vua Lý Thánh Tông. Mẹ ông là cung phi thứ 9, quê ở Đồng Đoàn xã Bồng Lai, Đan Phượng, trấn Sơn Tây (nay thuộc Hà Nội).
Theo tài liệu lịch sử, khi quân Tống sang đánh, Linh Lang xin vua cấp 5.000 quân và voi trận ra dẹp được. Sau tiệc mừng thắng trận, nhà vua tỏ ý muốn nhường ngôi nhưng lập tức, cả triều đình xin phản đối. Sau đó ít lâu, ông lâm bệnh nặng và qua đời.
Ngày nay Linh Lang là vị thần được thờ tại nhiều ngôi đền khác nhau, nổi tiếng nhất là đền Voi Phục (phường Ngọc Khánh, Hà Nội) – một trong Tứ trấn của kinh thành Thăng Long xưa.
T.T (Theo SHTT&ST)
